Λατινική Γραμματική Β' κλίση ουσιαστικών

                                                  Β΄ ΚΛΙΣΗ

                                                         (Declinatio secunda)

Η δεύτερη κλίση περιέχει ονόματα και από τα τρία γένη.

Περιλαμβάνει ουσιαστικά αρσενικού και θηλυκού γένους που λήγουν σε –us (Gen.: -i) (populus,-i), αρσενικά που λήγουν σε –er (Gen.: -i) (puer,-i, ager,agri), και ουδέτερα που λήγουν σε –um (Gen.: -i) (donum, -i).

Θηλυκά είναι όσα λήγουν σε –us, γεν. –I εφόσον :

α. είναι ονόματα γυναικών, δέντρων και καρπών τους, νήσων, χωρών: π.χ. ficus, -i (=συκιά, σύκο).

β. είναι αρχαιοελληνικά ονόματα πόλεων (π.χ. Ephesus, -i) αλλά και άλλα ονόματα που προέρχονται από την ελληνική (π.χ. methodus, -i, periodus, -i).

                                   ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ Β΄ ΚΛΙΣΗΣ

                                                                 Αρσενικό- Θηλυκό

	Singularis numerus		Pluralis numerus
Nominativus	-us	(er)	-i
Genetivus	-i	-i	-ōrum
Dativus	-ō	-ō	-is
Accusativus	-um	-um	-os
Vocativus	-e	(er)	-i
Ablativus	-ō	-ō	-is

                                                                         Ουδέτερο

	Singularis numerus	Pluralis numerus
Nominativus	-um	-ǎ
Genetivus	-i	-ōrum
Dativus	-ō	-is
Accusativus	-um	-ǎ
Vocativus	-um	-ǎ
Ablativus	-ō	-is

                                 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΛΙΣΗΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ Β΄ ΚΛΙΣΗΣ

 

Singularis numerus
	αρσενικό-θηλυκό			ουδέτερο
Nom.	popul-us	puer	liber	bell-um
Gen.	popul-i	puer-i	libr-i	bell-i
Dat.	popul-ō	puer-ō	libr-ō	bell-ō
Acc.	popul-um	puer-um	libr-um	bell-um
Voc.	popul-e	puer	liber	bell-um
Abl.	popul-ō	puer-ō	libr-ō	bell-ō

Pluralis numerus
Nom.	popul-i	puer- i	libr-i	bell-a
Gen.	popul-orum	puer-orum	libr-orum	bell-orum
Dat.	popul-is	puer-is	libr-is	bell-is
Acc.	popul-os	puer-os	libr-os	bell-a
Voc.	popul-i	puer-i	libr-i	bell-a
Abl.	popul-is	puer-is	libr-is	bell-is

Παρατηρήσεις

1. Τα συγκοπτόμενα δευτερόκλιτα ουσιαστικά σε –er ( και το vir) προέκυψαν από ονόματα που έληγαν σε –us με την εξής διαδικασία:

 Nom. puer-us/pu-er        voc. puer-e/pu-er

 Nom. libr-us/libr->liber  voc. libr-e/libr->liber

2. Στα ονόματα που είχαν πριν από το –r του θέματος σύμφωνο (π.χ. agr- libr-, apr-), μετά την αποβολή των καταλήξεων της ονομαστικής (-us) και της κλητικής (-e) αναπτύχθηκε ένα –e μπροστά από το –r.

3. Τα συγκοπτόμενα ουσιαστικά της β’ κλίσης είναι αρσενικού γένους. Συγκοπτόμενα είναι τα εξής:                               

ager-agri (=ο αγρός), culter-cultri (=το μαχαίρι), liber-libri (=το βιβλίο), magister-magistri (=ο δάσκαλος), minister-ministri (=ο υπηρέτης), aper-apri (=το αγριογούρουνο). Διατηρούν το e της ονομαστικής και στις άλλες πτώσεις τα: puer,-i (=το παιδί)(5), vesper,-i (=εσπέρα)(12), socer,-i (=πεθερός)(35), liberi,-orum (=τέκνα)(43).

• Η κλίση του vir (=άνδρας), μοναδικού ουσιαστικού σε –ir της λατινικής γλώσσας, έχει ως εξής:

	Singularis numerus	Pluralis numerus
Nom.	vir	vir-i
Gen.	vir-i	vir-orum
Dat.	vir-ō	vir-is
Acc.	vir-um	vir-os
Voc.	vir	vir-i
Abl.	vir-ō	vir-is

  

                                     ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΔΕΥΤΕΡΟΚΛΙΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

1. Το sestertius,-i(ο σηστέρτιος νόμισμα) σχηματίζει τη γενική πληθυντικού κανονικά σε –orum αλλά και σε –um: sestertium & sestertiorum.

2. Το όνομα locus,-i (=ο τόπος) ανήκει στα ετερογενή ουσιαστικά: σχηματίζει τον πληθυντικό αριθμό loci,-orum (= χωρία βιβλίων) αλλά και loca,-orum (=τόποι).

3. α) Το όνομα deus (=θεός) δεν έχει εύχρηστη την κλητική του ονόματος (dee). Αντί γι’ αυτή οι ποιητές χρησιμοποιούν την κλητική του ονόματος divus (=θεός)→dive, ενώ οι μεταγενέστεροι Λατίνοι την ενική ονομαστική deus (=ω θεέ).

    β) Σ’ όλες τις πτώσεις του πληθυντικού αριθμού εκτός από την αιτιατική, έχει διπλούς και τριπλούς τύπους. Η κλίση του deus,-i έχει ως εξής:

	Singularis numerus	Pluralis numerus
Nom.	deus	dei/dii/di
Gen.	dei	deorum/deum
Dat.	deo	deis/diis/dis *
Acc.	deum	deos
Voc.	deus, dive	dei/dii/di
Abl.	deo	deis/diis/dis *

* Αυτή την συναίρεση την κάνουμε μόνο στο αρσενικό δευτερόκλιτο.

4. Τα υπερδισύλλαβα ονόματα σε –ius και –ium στη γενική του ενικού αριθμού πολλές φορές συναιρούν το τελικό –ii σε –i και τονίζονται ύστερα από τη συναίρεση στην παραλήγουσα.

   π.χ. Ovidius → Ovidii και Ovidi

           ingenium→ ingenii και ingeni

           filius→ filii και fili

Εξαιρούνται τα ονόματα socius,-ii, adversarius,-ii, mercenarius,-ii, καθώς πρόκειται για ουσιαστικοποιημένα επίθετα.

5. Τα κύρια ονόματα σε –ius, γνήσια Λατινικά, όπως Vergilius, Marius, Tullius κ.τ.λ. και το προσηγορικό filius (=γιος), σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε –i αντί –ie (με συναίρεση του –ie σε –i)

   π.χ. Vergilius→ voc. Vergili

           filus→voc. Fili

	Singularis numerus	Pluralis numerus
Nom.	filius	filii
Gen.	filii/fili	filiorum
Dat.	filio	filiis
Acc.	filium	filios
Voc.	fili	filii
Abl.	filio	filiis

	Singularis numerus
Nom.	Ovidius
Gen.	Ovidii/Ovidi
Dat.	Ovidio
Acc.	Ovidium
Voc.	Ovidi
Abl.	Ovidio

• Το ουσιαστικό ficus,-i (=σύκο) έχει καταλήξεις και από τη δ΄ κλίση. Συγκεκριμένα κατά τη δ΄ κλίση σχηματίζει μόνο τους τύπους σε -us και -u.

	Singularis numerus	Pluralis numerus
Nom.	ficus	fici/ficus
Gen.	fici/ficus	ficorum
Dat.	fico	ficis
Acc.	ficum	ficos/ficus
Voc.	fice/ficus	fici/ficus
Abl.	fico/ficu	ficis

• Όσα δευτερόκλιτα κύρια ονόματα προέρχονται από την αρχαία ελληνική σχηματίζουν συχνά διπλούς τύπους:

	Singularis numerus
Nom.	Cepheus	Perseus
Gen.	Cephei (-eos)	Persei (-eos)
Dat.	Cepheo	Perseo
Acc.	Cepheum (-a)	Perseum (-a)
Voc.	Cepheu	Perseu
Abl.	Cepheo	Perseo

   Οι δεύτεροι τύποι παρουσιάζουν αναλογία με τους αντίστοιχους ελληνικούς.

επιμέλεια: Αναστάσιος Ντόκος

                        φιλόλογος